👉กขป. สรุปบทเรียนสร้างสุขภาวะดี ใช้ ‘ข้อมูล’ นำทาง โฟกัสปัญหา-วิเคราะห์ฐานทุนพื้นที่
สช. – ภาคีเครือข่าย เปิดเวทีเสวนาสรุปบทเรียน-ความรู้การทำงานแบบ Soft Power ของกลไก “กขป.” พบหัวใจสำคัญคือ “ข้อมูล” ที่ช่วยออกแบบการขับเคลื่อนในระดับพื้นที่ ขณะที่การแก้ปัญหาเน้น “โฟกัส” ตามศักยภาพ-ฐานทุน ดีกว่าทำหลายเรื่อง ระบุไม่มีเงินทำให้ไม่มีความขัดแย้ง ชี้บทบาทหลัก กขป. คือ “ช่างเชื่อม” เพื่อสร้างสุขภาวะดีให้คนไทย
สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) พร้อมด้วยภาคีเครือข่ายยุทธศาสตร์ จัดการประชุมเพื่อเสริมศักยภาพกลไกคณะกรรมการเขตสุขภาพเพื่อประชาชน (กขป.) ระหว่างวันที่ 20-21 ต.ค. 2568 โดยภายในงานมีการเสวนาหัวข้อ “คุยกันให้รู้เรื่อง” ที่นำเสนอบทเรียนการทำงานของ “กขป.” ซึ่งทำหน้าที่บูรณาการขับเคลื่อนระบบสุขภาพในพื้นที่ต่างๆ จนทำให้ประชาชนมีสุขภาวะดี
ศ. ดร.นพ.ศิริเกษม ศิริลักษณ์ ประธานกรรมการ กขป. เขตพื้นที่ 2 ภาคเหนือ เปิดเผยว่า โจทย์หลักด้านสุขภาพของประเทศไทย คือการจัดการกับสาเหตุที่ทำให้ประชาชนเจ็บป่วยหรือเสียชีวิต โดยเฉพาะโรคไม่ติดต่อ (NCDs) ที่เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมการใช้ชีวิต และระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติที่ทุกฝ่ายต้องร่วมกันทำให้ดี ไม่เช่นนั้นจะเกิดปัญหาตามมามากมาย
ทั้งนี้ บทบาทของ กขป. ในฐานะช่างเชื่อม จะต้องเป็นคณะกรรมการผู้ประสานสิบทิศแบบ Smart Soft Power ทำด้วยศรัทธาโดยใช้ปัญญานำทาง ร่วมคิดร่วมทำไปด้วยกันอย่างมีระบบ แบบเครือข่าย เพื่อขับเคลื่อนในเรื่องสำคัญอย่างมีจุดเน้น (Focus) พร้อมยึดหลักการสร้างนำซ่อม หรือ Prevention & Promotion นำสาธารณสุขมูลฐาน (Primary Health Care) มาเป็นหัวใจสำคัญของการทำงานในพื้นที่ แล้วกำหนดเป้าเรือธงของแผนในระยะต่างๆ ที่เป็นรูปธรรม (Well Plan)
นพ.วีระวัฒน์ พันธ์ครุฑ ประธานกรรมการ กขป.เขตพื้นที่ 4 ภาคกลาง กล่าวว่า ปัจจุบันเป็นช่วงวาระของ กขป.ชุดใหม่ หรือชุดที่ 3 ซึ่งแต่ละเขตอาจมีกรรมการคนเก่าหลงเหลืออยู่ เขาเหล่านั้นยังสามารถช่วยเหลือการทำงานต่อไปได้ สิ่งสำคัญจะต้องนำข้อมูลมาใช้ประโยชน์เพื่อประกอบการทำงานของ กขป. หรือไปใช้ในการเชื่อมประสานหน่วยงานต่างๆ ตัวอย่างเช่นภายในเขต 4 พบอัตราโรคหลอดเลือดสมองสูงที่สุด โดยเฉพาะ จ.สระบุรี กขป. ก็ต้องมีการไปประสานให้เกิดการพูดคุยร่วมกันต่อว่าจะทำอย่างไร หรือ จ.อ่างทอง ที่มีจำนวนแพทย์น้อยมาก ก็ต้องดูว่าสาเหตุคืออะไร จะเข้าไปช่วยได้อย่างไร เป็นการนำเอาข้อมูลหลักฐานมาใช้ประโยชน์ไปเป็นแรงขับเคลื่อน
“นอกจากบทบาทการเชื่อมแล้ว ก็อย่าลืมเชิดชูคนดี หรือสิ่งดีๆ ที่เกิดขึ้นเพื่อให้เป็นตัวอย่างกับที่อื่นๆ รวมถึงการค้นหาวิธีวัดผลสัมฤทธิ์ ที่จะสามารถนำไปประเมินผลการทำงาน ซึ่งถือเป็นอีกส่วนที่ทาง สช. ให้ความสำคัญ” นพ.วีระวัฒน์ กล่าว
ผศ. ดร.เบญจยามาศ พิลายนต์ กขป.เขตพื้นที่ 8 ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ กล่าวว่า เขต 8 มีการขับเคลื่อนหลักๆ ใน 5 ประเด็น คือ ความมั่นคงทางอาหาร สังคมผู้สูงอายุ สุขภาพเด็กและเยาวชน สุขภาวะพระสงฆ์ รวมถึงพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ซึ่งใน 5 ประเด็นนี้ก็มีวิธีการขับเคลื่อนหรือเป้าหมายไม่เหมือนกัน เพราะบริบทของสถานการณ์รวมถึงทุนเดิมที่มีอยู่ในพื้นที่ก็มีไม่เหมือนกัน โดย กขป. จะเป็นตัวเชื่อม ที่มองว่าใครมีศักยภาพอะไร แล้ววิเคราะห์ว่าจะดึงทุนที่มีอยู่มาใช้อย่างไร
ทั้งนี้ ในช่วงเวลา 4 ปีของ กขป. อาจไม่ต้องทำเยอะ แต่พุ่งเป้าประเด็นให้ชัดเจนว่าจะทำอะไร โดยการใช้ข้อมูลมาวิเคราะห์ภาคี วิเคราะห์ทุนและศักยภาพในพื้นที่ ดูว่าคนที่จะทำงานในแต่ละชุมชน อำเภอ จังหวัด ไปจนถึงระดับเขต มีลำดับการทำงานเป็นอย่างไร เพื่อมาออกแบบว่าเราจะเอาอะไร เข้าไปเชื่อมตรงไหน ดังนั้นแม้มีข้อจำกัดด้านงบประมาณ แต่สิ่งที่ กขป. มีมากที่สุดคือพลังปัญญา เป็นความท้าทายให้เราออกแบบโจทย์ด้านสุขภาวะสังคม แล้วจัดการเชื่อมทุนต่างๆ เข้ามาทำงาน
นายชาคริต โภชะเรือง เลขานุการ กขป.เขตพื้นที่ 12 ภาคใต้ กล่าวว่า หัวใจการทำงานของ กขป. อาจแยกออกมาได้เป็นสองส่วนคือ ความรู้ กับ ความรัก ซึ่งอันที่จริงข้อจำกัดด้านงบประมาณอาจถือเป็นความโชคดี เพราะหากกลไกนี้มีเงินเยอะแล้วอาจกลายเป็นพื้นที่ของความขัดแย้งแทน เพราะใครๆ ก็อยากเข้ามาใช้เงิน แต่ กขป. มีการขับเคลื่อนโดยใช้ความรู้เป็น Soft Power มองถึงภาพของระบบสุขภาพที่ครอบคลุมและกว้างขวาง จากองค์ประกอบของคณะกรรมการที่มีความหลากหลายจากภาคส่วนต่างๆ
“ส่วนตัวเห็นถึงโอกาส เพราะวิธีคิดของ กขป. ก็คือการกระจายอำนาจแบบเนียนๆ เป็นพื้นที่แสดง Soft Power โดยใช้เครื่องมือต่างๆ เข้ามาทำงาน ซึ่งความรู้ในเรื่องระบบสุขภาพ ถ้ามีแต่มุมมองทางวิชาชีพก็อาจถูกพูดถึงเฉพาะระบบบริการ แต่ในมุมของสุขภาพทางสังคม องค์ประกอบทั้งหมดของ กขป. ถือว่ามีอยู่ครบ แต่ก็ต้องมาสร้างความเข้าใจให้เห็นร่วมกันว่าในพื้นที่มีปัญหาอะไร แล้วสิ่งที่ทำจะเข้าไปเปลี่ยนระบบสุขภาพอย่างไร” นายชาคริต กล่าว
“อีกส่วนสำคัญคือการทำงานด้วยความรัก เพราะหากไม่ได้ทำด้วยความรัก เมื่อถึงเวลาเกิดปัญหาก็มักจะโทษกันไปมา แต่หาก กขป. สร้างพื้นที่กลางในการทำงาน บนพื้นฐานของเจตนาที่ดีในการแก้ไขปัญหา ใช้ความเป็นเพื่อนมนุษย์ที่มีการเปิดใจและเข้าใจร่วมกันถึงข้อจำกัดที่มี แล้วมาเชื่อมโยงมาเติมซึ่งกันและกัน ก็จะทำให้การขับเคลื่อนมีความสำเร็จได้ต่อเนื่องและยั่งยืน” นายชาคริต กล่าว
ด้าน ดร.พญ.สุธี สฤษฎิ์ศิริ กขป.เขตพื้นที่ 13 กรุงเทพมหานคร (กทม.) กล่าวว่า การวิเคราะห์ของ กขป.เขต 13 ได้ใช้ SWOT Analysis ซึ่งมองออกมาได้ว่ามีจุดแข็ง (Strengths) คือ โครงสร้างเข้มแข็ง โดยผู้ว่าราชการเป็นประธาน รวมถึงกรรมการก็เป็นที่ยอมรับ มีศักยภาพและต้นทุนสูง จุดอ่อน (Weakness) คือ ความเข้าใจถึงบทบาท กขป. การมีงบประมาณที่จำกัด การมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคมที่ยังน้อย ส่วนโอกาส (Opportunities) คือ สามารถนำข้อมูลของ กทม. มาใช้ขับเคลื่อนการทำงาน มีกองทุนหลักประกันสุขภาพทั้ง 50 เขต ขณะที่อุปสรรค (Threats) คือ ภาระงานของบุคลากรในระดับพื้นที่ รวมถึงสถานการณ์ทางการเมือง เป็นต้น
ดร.พญ.สุธี กล่าวว่า นอกจากช่างเชื่อมแล้ว กขป. อาจยังต้องมีบทบาทในการช่างฝัน มองถึงความคาดหวังให้คนไทยมีคุณภาพชีวิตที่ดีและเชื่อมต่อส่วนต่างๆ มาสร้างให้เกิดขึ้น กับอีกส่วนสำคัญยังต้องช่างฟัง โดยรับฟังในหลายระดับ ทั้งการฟังประชาชนว่าคิดอย่างไร ผู้บริหารคิดอย่างไร แล้วนำมาเชื่อมโยงให้เกิดการผลักดันไปได้แบบวิน-วิน
นพ.สุเทพ เพชรมาก เลขาธิการคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ กล่าวว่า จากความมุ่งมั่นในการวางแผนทำงานซึ่งเป็นยุทธศาสตร์ที่ดีมาก สะท้อนว่า กขป. ชุดที่ 3 มีศักยภาพสูง โดยสิ่งที่อยากให้โฟกัสควบคู่กับการขับเคลื่อนงานคือการสร้างคน การสร้างเครือข่ายเพิ่มในพื้นที่ และการสร้างคนรุ่นต่อไปที่จะเข้ามาทำงานในวาระถัดจากนี้
“การทำงานในเชิงยุทธศาสตร์คือการทำน้อยให้ได้มาก ซึ่งวิธีการคือต้องไปชวนให้คนอื่นมาร่วมทำ เพราะถ้าทำคนเดียวก็จะได้แค่เท่าที่ทำไหว ฉะนั้นถ้าจะทำน้อยให้ได้มากต้องไปชวนให้คนอื่นมาร่วมกันทำ ไม่ว่าจะเป็นการใช้ข้อมูล ใช้ความสัมพันธ์ ฯลฯ เหล่านี้จะช่วยให้ยุทธศาสตร์ที่ออกแบบไว้ประสบความสำเร็จ” นพ.สุเทพ กล่าว
//////////////
